Bắc Ninh
Xin chữ ngày xuân
Lại thấy ông đồ già
Bày mực Tàu giấy đỏ
Bên phố đông người qua...”
Đến nay không ai có thể xác định chính xác tục xin chữ đầu xuân có tự bao giờ và ai là người đầu tiên khởi xướng tập tục này. Nhưng nhiều bậc cao niên cho rằng tục lệ này xuất phát từ miền Bắc rồi lan dần vào các tỉnh Nam Bộ. Hình ảnh ông thầy đồ mài mực Tàu trong nghiên rồi ung dung cho chữ trong không khí se se lạnh ngày xuân tạo phong cách thanh tao, nho nhã, uyên bác đã quá quen thuộc với mọi nhà khi Tết đến, xuân về.
 |
|
Người dân Bắc Giang xin chữ ông đồ trong ngày xuân. Ảnh: Nguyễn Hưởng. |
Tục lệ xin chữ này bắt nguồn từ sự tin tưởng đầu năm sẽ có được những điều may mắn tốt lành ẩn chứa trong những con chữ, trong những câu đối từ những nghệ nhân có tay nghề viết chữ đẹp như “ Rồng bay phượng múa”. Muốn vậy, những “ông đồ phải dày công luyện tập, tham khảo, học hỏi thường xuyên với tâm thế “tâm bút hợp nhất”.
Những con chữ thường được khách ưa chuộng là: Phúc, lộc, thọ, tài, nhẫn, đạt, hiếu, danh, duyên, trung, tâm, đức… hay các câu đối như: “Tấn tài, tấn lộc, tấn bình an”, “Vinh quang phú quý thiên niên tận”… Có người còn xin chữ “Nhẫn”, chữ “Tâm”. Lại có người lớn tuổi thường xin chữ “Phúc lộc thọ toàn”; “Diên niên ích thọ”. Người kinh doanh thì thích chữ “ Ngũ phúc lâm môn”.
Theo một số thầy đồ xưa kể lại rằng: Ngày xưa chữ được cho là chữ Nho, ngày nay một số địa phương vẫn duy trì chữ Nho, có nơi cho chữ “ta” nhưng được viết theo lối thư pháp nên rất là đẹp mắt và cầu kỳ. Chính vì sự mở cửa thông thoáng này mà các thầy cho chữ tha hồ hoạt động, tha hồ phát huy khả năng nghệ thuật của bản thân theo xu hướng sáng tạo, mới lạ, đáp ứng được nhu cầu thưởng lãm của “thượng đế”.
Ngày xưa, nhiều gia đình giàu có mua khuôn vải đắt tiền, hay các loại giấy ngoại nhập có thể lưu giữ được lâu, vào các ngày sắp Tết, họ rước các thầy đồ nổi tiếng về tận nhà để cho chữ với khoản bồi dưỡng rất hậu hỷ. Một số thầy đồ áo the, quần trắng, vấn khăn chỉnh tề ngồi trên chiếu ung dung cho chữ. Bên cạnh là các chú học trò mài mực Tàu cho thầy “nhả chữ”. Đại đa số các thầy đồ không đặt nặng vấn đề tiền bạc, họ chỉ nhận tượng trưng số tiền nho nhỏ gọi là cho vui, tùy tâm của khách. Tuy nhiên, muốn trở thành ông đồ có uy tín, nổi danh thì họ phải có kiến thức uyên bác cao thâm, đã từng dạy học ở các trường làng có tiếng, có uy tín với địa phương. Bên cạnh đó họ còn có nét “hoa tay” thực sự, có óc sáng tạo, nhạy bén và sự nhẫn nại, cần cù. Thời gian hành nghề thường từ khoảng 23 đến 29 Tết.
Ngày nay, tục xin chữ đã không còn thịnh hành như trước. Người xin chữ đầu năm thường là lớp trẻ đam mê mỹ thuật, lối viết thư pháp cầu kỳ hoa mỹ hoặc các “thượng đế” nhớ về nguồn cội với tấm lòng hoài cổ luôn mang nặng trong lòng. Chữ được cho phần nhiều là chữ quốc ngữ. Đội ngũ thầy đồ trẻ với lối viết thư pháp độc đáo đã chiếm lĩnh thị trường. Họ xuất hiện khá nhiều trên các đường phố trung tâm, các điểm tổ chức hội chợ xuân, các điểm triển lãm ngày Tết. Giá cả được niêm yết rõ ràng.
Xin chữ khi Tết đến, xuân về đã và đang được cộng đồng gìn giữ bởi đây là nét đẹp văn hóa dân gian của dân tộc Việt đã trải qua bao năm tháng thăng trầm.
Tam Anh
Ý kiến bạn đọc (0)