Bắc Ninh
Chăm sóc người cao tuổi: Chủ động trước thách thức già hóa dân số
Tốc độ già hóa sớm hơn dự báo
Từ năm 2011, Việt Nam chính thức bước vào quá trình GHDS khi tỷ lệ người từ 65 tuổi trở lên chiếm 7% dân số, sớm hơn 6 năm so với dự báo, quá trình già hóa chỉ diễn ra từ 17-18 năm. Dự báo đến năm 2030, tỷ lệ NCT là 17%; năm 2050 là 25%, là quốc gia có dân số “siêu già”. Trong khi ở nhiều nước, đặc biệt là các nước phát triển, quá trình già hóa thường kéo dài 50-60 năm, thậm chí hàng trăm năm.
 |
|
Người cao tuổi xã Bích Sơn (Việt Yên-Bắc Giang) biểu diễn dưỡng sinh. Ảnh: Đỗ Quyên. |
Theo thống kê của Hội NCT tỉnh Bắc Giang, toàn tỉnh hiện có khoảng 261 nghìn NCT, chiếm hơn 15,5% dân số. Bà Lê Tố Quyên, Phó Chi cục trưởng Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ) cho rằng, nếu được quan tâm chăm sóc tốt, NCT luôn là nguồn nội sinh quý giá, đóng góp tích cực vào mọi mặt của đời sống xã hội. Tuy nhiên, khi tốc độ già hóa diễn ra quá nhanh lại đặt ra nhiều thách thức, nhất là đối với hệ thống y tế.
Thống kê của ngành y tế cho thấy, tuổi thọ trung bình của người Việt Nam hiện là 73,5 và tăng qua các năm nhưng chất lượng sức khỏe NCT lại thấp. Toàn tỉnh hiện có gần 5% NCT có sức khỏe tốt, còn lại là trung bình và yếu. Bình quân mỗi NCT mắc từ 2 đến 3 bệnh mạn tính như: Mạch vành, tăng huyết áp, đái tháo đường, thoái hóa xương, suy giảm trí nhớ… và chịu 14 năm bệnh tật trong cuộc đời; chi phí điều trị gấp 7-10 lần người trẻ.
Trong xã hội hiện đại, gia đình đang thay đổi từ mô hình truyền thống (nhiều thế hệ chung sống) sang mô hình hạt nhân (chỉ có hai thế hệ), con cái ngày càng có xu hướng sống độc lập với cha mẹ. “Việc phải sống một mình là điều rất bất lợi đối với NCT, nhất là khi gặp vấn đề về sức khỏe, không có con cái bên cạnh, khó có thể tự chăm lo cho mình. Bởi vậy cần có những cơ chế hỗ trợ, mô hình chăm sóc NCT tại cộng đồng phù hợp”, ông Dương Văn Trọng, Chủ tịch Hội NCT tỉnh Bắc Giang nhấn mạnh.
Hiện toàn tỉnh có hơn 71,8 nghìn cụ được hưởng trợ cấp, bảo trợ xã hội hằng tháng (chiếm 27,8%) mức từ 270 nghìn - 810 nghìn đồng/người/tháng tùy trường hợp; 179,6 nghìn hội viên được cấp thẻ BHYT (chiếm 69,8%). Bên cạnh đó, Trung tâm Công tác xã hội là đơn vị duy nhất của tỉnh Bắc Giang chăm sóc đối tượng đặc biệt khó khăn song số lượng rất hạn chế. Trong số 144 người đang được nuôi dưỡng tại đây, có 90 NCT thuộc hộ nghèo, không có người phụng dưỡng. Bên cạnh đó, Bắc Giang còn hơn 1,2 nghìn NCT thuộc hộ nghèo.
 |
|
NCT xã Tân Thịnh (Lạng Giang-Bắc Giang) dạy bảo con cháu thực hiện 5 Điều Bác Hồ dạy thiếu niên, nhi đồng. |
Lo cho tuổi già từ khi còn trẻ
Người xưa thường nói “trẻ cậy cha, già cậy con” nhưng thực tế hiện nay, nhiều bậc cao niên phải “cậy thân” tự chăm lo cho mình. Như cụ Hoàng Thị H, ở xã Đông Phú (Lục Nam-Bắc Giang) đã ngoài 80 tuổi vẫn phải lo cho con gái bị tâm thần. Có 5 người con song vì thương cô út bệnh tật, các con cũng chẳng ai dư dả nên cụ tự mình bươn chải, làm 3 sào ruộng. “Số tiền trợ cấp hằng tháng tôi phải dành dụm để lo điều trị cho con mỗi khi bệnh tái phát. Còn ăn uống thì bữa rau, bữa cháo qua ngày”, cụ H. chia sẻ.
Quá trình đô thị hóa, công nghiệp phát triển đã khiến nhiều vùng quê chỉ còn người già và trẻ nhỏ ở lại nhà. Ông Nguyễn Mạnh Huấn, Chủ tịch Hội NCT xã Việt Tiến (Việt Yên-Bắc Giang) cho biết: Xã có khoảng 800 hội viên cao tuổi. Qua nắm bắt từ cơ sở, có đến hơn 60% NCT ở các thôn, xóm đều vẫn phải lao động kiếm sống, quán xuyến việc nhà thay các con đi làm xa. Nhiều cụ có con cái đuề huề nhưng họ bận làm ăn ở nơi khác nên chẳng có thời gian qua lại chăm nom cha mẹ.
Trước thực tế trên, ông Dương Văn Trọng cho rằng, để bảo đảm chất lượng cuộc sống khi về già, mỗi NCT cần được chăm sóc sức khỏe, có tiền tích lũy và được quan tâm động viên về tinh thần. Muốn vậy, các cấp, ngành chức năng và bản thân NCT phải có kế hoạch lo cho tuổi già từ khi còn trẻ. Hay nói đúng hơn là chủ động chuẩn bị về mọi mặt, nhất là tài chính để bảo đảm cuộc sống ổn định khi bước sang tuổi xế chiều. Nhất là cần đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao tỷ lệ người dân tham gia BHXH để lúc về già hưởng lương hưu. Đồng thời, mở rộng diện bao phủ, tiến tới BHYT toàn dân để yên tâm về nguồn lực chăm sóc sức khỏe cho mọi người, trong đó có NCT.
 |
|
Các y, bác sĩ Phòng khám, chữa bệnh CTĐ Đông Anh (Hà Nội) khám, tư vấn sức khỏe cho NCT xã Đoan Bái (Hiệp Hòa). |
Xã hội hóa công tác chăm sóc NCT
|
Từ năm 2014, Hội NCT tỉnh và Sở Y tế Bắc Giang ký chương trình phối hợp: “Đẩy mạnh công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe NCT trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2014 - 2020”. Riêng trong năm nay, hơn 64 nghìn lượt NCT được khám, tư vấn, cấp phát thuốc miễn phí (tổng kinh phí gần 5,6 tỷ đồng). Để người già sống vui, khỏe, toàn tỉnh đã thành lập, duy trì hiệu quả hoạt động 7,1 nghìn CLB dưỡng sinh, thể thao, văn nghệ, thu hút gần 160 nghìn hội viên tham gia. |
Già hóa là một xu thế tất yếu của tiến trình dân số và cũng được coi là thành tựu phát triển KT-XH của đất nước, địa phương bởi số NCT và tuổi thọ tăng lên khẳng định hiệu quả của chính sách chăm lo đời sống người dân. Trong các chương trình mục tiêu quốc gia, an sinh xã hội như giảm nghèo, nhà ở cho người có công, hỗ trợ y tế, thiết chế văn hóa… thì người già thuộc nhóm ưu tiên hàng đầu.
Tuy nhiên, những thách thức đặt ra trước tốc độ GHDS nhanh, nhất là việc bảo đảm hệ thống an sinh xã hội cho người già hiện nay là bài toán khó. Do vậy, bên cạnh chính sách của Nhà nước thì cần huy động xã hội hóa. Từ năm 2011, Bắc Giang là 1 trong 7 tỉnh, TP trên cả nước được Tổng cục DS - KHHGĐ chọn xây dựng thí điểm mô hình “Tư vấn, chăm sóc sức khỏe NCT dựa vào cộng đồng”. Đến nay, 10/10 huyện, TP thành lập được tổng số 105 CLB, thu hút khoảng 4,7 nghìn NCT tham gia. Hằng năm, các cấp hội NCT đều phối hợp với đơn vị, doanh nghiệp, tổ chức nhiều đợt khám, tư vấn phòng chống bệnh cho hội viên.
Nhằm thích ứng với GHDS, nhiều ý kiến cho rằng, cần xây dựng và nâng cao chất lượng của mạng lưới lão khoa; đồng thời, tiếp cận để hình thành dịch vụ chăm sóc NCT tại nhà. Bác sĩ Chuyên khoa II Phạm Thị Thúy Lan, Trưởng Khoa Lão học, Bệnh viện Đa khoa tỉnh cho biết, từ tháng 7-2014, khoa được thành lập. Tại đây có 47 giường bệnh với nhiều trang thiết bị hiện đại, đáp ứng nhu cầu khám, điều trị của bệnh nhân. “Do điều kiện kinh tế hoặc tâm lý ngại kiểm tra sức khỏe định kỳ, hầu hết NCT khi đến với chúng tôi thì bệnh đã chuyển nặng, đòi hỏi hướng điều trị phức tạp và chi phí tốn kém. Vì vậy, thời gian tới, ngoài triển khai hiệu quả hoạt động chuyên môn tại khoa, chúng tôi sẽ tích cực phối hợp với các địa phương, nhất là vùng khó khăn tổ chức đợt truyền thông nâng cao nhận thức về dự phòng bệnh tật, bảo vệ sức khỏe NCT”, bà Lan nhấn mạnh.
Đối với việc chăm sóc người già trong gia đình hiện đại, đa số người dân còn ngần ngại khi đề cập đến việc gửi bố, mẹ vào các cơ sở chăm sóc tự nguyện dù có điều kiện. Nhưng nhìn ở khía cạnh tích cực, việc làm này phù hợp khi con cháu bận rộn, nhất là khi tuổi cao, tâm - sinh lý thay đổi thì việc thiếu kinh nghiệm chăm sóc người già có thể dẫn tới những xung đột trong gia đình. Trao đổi về vấn đề này, ông Đào Hồng Song, Phó Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Bắc Giang cho rằng cùng với việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân thì các ngành liên quan, địa phương đẩy mạnh hơn nữa xã hội hóa, vận động các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân tham gia hỗ trợ công tác chăm sóc người già; khuyến khích phát triển mô hình chăm sóc sức khỏe NCT tại cộng đồng. Tỉnh quan tâm bố trí quỹ đất để kêu gọi nhà đầu tư xây dựng trung tâm dưỡng lão với đội ngũ nhân viên chuyên nghiệp, cung cấp các dịch vụ chăm sóc người già chất lượng, từng bước thích ứng với xã hội già hóa.
Đỗ Quyên - Tuyết Mai
Ý kiến bạn đọc (0)