Bắc Ninh
Quan họ trước những thể nghiệm mới
BẮC NINH - Quan họ "se duyên" với sân khấu ca kịch, chèo, tuồng, ca trù; hay việc biến tấu, hòa âm, phối khí các làn điệu cổ để minh họa tranh Đông Hồ rồi kể chuyện nghề làm gốm truyền thống… Những nỗ lực sáng tạo và thể nghiệm đó hướng đến mục tiêu bảo tồn giá trị tinh hoa của dân ca quan họ Bắc Ninh, đồng thời giúp di sản hòa nhịp cùng hơi thở đời sống đương đại.
Một "phép thử" táo bạo
Mới đây, Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh vừa ra mắt vở ca kịch "Cô gái làng quan họ". Tác phẩm đánh dấu một bước chuyển mình đầy táo bạo khi quyết định kết hợp dân ca quan họ với thể loại sân khấu kịch. Với thời lượng gần 120 phút, "Cô gái làng quan họ" đã mang đến cho khán giả một không khí nghệ thuật mới, gợi lên những cảm xúc khác lạ...
 |
|
Một cảnh trong vở ca kịch "Cô gái làng quan họ". |
Sử dụng chất liệu âm nhạc chủ đạo là các làn điệu dân ca quan họ cổ, vở diễn tái hiện câu chuyện cảm động về tình yêu quê hương, đất nước và sự trân trọng giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Tuyến nhân vật trung tâm là Vân, một cô gái hát hay, nết na, say mê quan họ và yêu tha thiết chàng trai Phong sau này đi theo con đường cách mạng. Tình yêu của họ bị chia cắt bởi chiến tranh và quyền lực, để rồi sau 15 năm chia xa, họ gặp lại nhau trong ngày hội làng khi Cách mạng giành thắng lợi. Điểm nổi bật của “Cô gái làng quan họ” là việc sử dụng những làn điệu dân ca quan họ như trục xuyên suốt để kết nối cảm xúc, tình huống và mạch truyện. Hàng chục làn điệu quan họ cổ được lựa chọn và thể hiện tinh tế, tạo nên dòng chảy âm nhạc liền mạch như: “Chim khôn đỗ nóc nhà quan”, “Đêm qua nhớ bạn”, “Người ơi người ở đừng về”, “Thương nhớ trong lòng”, “Nhất quế nhị lan”, “Tương phùng tương ngộ”, “Giã bạn”…
| Việc khán giả dành thời gian, mua vé thưởng thức các chương trình thể nghiệm như "Trương Chi", "Nét son Kinh Bắc" hay "Cô gái làng quan họ" chính là hành động thiết thực, góp phần gìn giữ, bồi đắp và phát triển di sản quan họ trong dòng chảy thời đại |
Chia sẻ về quá trình dàn dựng vở diễn, đạo diễn Nguyễn Ngọc Cao tâm sự: Các làn điệu dân ca quan họ vốn có tiết tấu êm đềm, nhẹ nhàng nên khi vận dụng vào một vở diễn có xung đột, mâu thuẫn, kịch tính, có tuyến nhân vật chính diện, phản diện, quả thực là một thách thức lớn. Tuy nhiên, sau quá trình nghiên cứu, tìm tòi, chọn lọc những làn điệu phù hợp nhất, cùng sự cố gắng của cả ê-kíp, chúng tôi đã nỗ lực để mang đến một tác phẩm trọn vẹn, vừa đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi mới của công chúng, vừa không làm mất đi giá trị, vẻ đẹp của quan họ...
Phải thừa nhận, sau một thời gian dài lặp đi lặp lại những chương trình mang một tông màu na ná, đơn điệu, tưởng chừng đang “làm mòn” cảm hứng người nghệ sĩ, thì "Cô gái làng quan họ" đã khiến công chúng yêu quan họ như bừng tỉnh cảm xúc, được thay đổi khẩu vị với những màn diễn xuất có cao trào, có thắt nút, mở nút... Sự hòa quyện giữa dân ca, nghệ thuật diễn xuất và tư duy sân khấu hiện đại đã tạo nên một vở diễn tổng thể giàu sức gợi, vừa thấm đẫm chất quan họ, vừa mang tính nghệ thuật, phù hợp với nhu cầu thưởng thức của công chúng.
Đánh giá về tác phẩm, ông Trịnh Hữu Hùng, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng Nghệ thuật của Sở khẳng định: “Thành công của vở diễn là kết quả của một chuỗi sáng tạo nhịp nhàng của cả ê-kíp gồm nhiều thành phần: Tác giả kịch bản, đạo diễn, diễn viên, nhạc sĩ, họa sĩ thiết kế mỹ thuật sân khấu, kỹ thuật… Đây là vở diễn công phu, cho thấy quyết tâm, nỗ lực mạnh dạn đổi mới của tập thể Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh”.
Bồi đắp, phát triển di sản
Cùng với “Cô gái làng quan họ”, thời gian gần đây, sân khấu Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh cũng ghi nhận một số chương trình mang tính thể nghiệm như “Nét son Kinh Bắc”, “Trương Chi”... Các tác phẩm này vẫn lấy dân ca quan họ cổ làm chất liệu cốt lõi, song được hòa âm, phối khí theo ngôn ngữ âm nhạc đương đại, đồng thời đổi mới không gian và cấu trúc sân khấu theo hướng kể chuyện, tăng tính kịch và chiều sâu cảm xúc. Tham gia cố vấn cho vở ca kịch "Cô gái làng quan họ", Nghệ sĩ Nhân dân Thúy Mùi bày tỏ sự bất ngờ khi nhận thấy các làn điệu dân ca quan họ có khả năng chuyển tải trọn vẹn nhiều cung bậc cảm xúc của con người, đồng thời đáp ứng yêu cầu biểu đạt nội dung của những kịch bản sân khấu như chèo, tuồng hay dân ca kịch...
 |
|
Các nghệ sĩ, diễn viên Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh trong tác phẩm thể nghiệm "Trương Chi". |
Điểm chung của các chương trình thể nghiệm là sự đầu tư nghiên cứu nghiêm túc, thận trọng và đầy tâm huyết. Thông qua những thử thách mới trên sân khấu, nghệ sĩ có cơ hội làm mới mình, mở rộng biên độ biểu đạt, thỏa mãn khát vọng nghệ thuật và tìm thấy cảm hứng sáng tạo.
Tiếp biến, sáng tạo và làm giàu vốn di sản là quy luật phát triển tự nhiên, giúp quan họ “bám rễ” bền chặt trong đời sống. Đặc biệt, trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, thị hiếu và nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của công chúng không ngừng thay đổi nên việc tìm tòi thể nghiệm càng trở thành yêu cầu tất yếu. Song, thể nghiệm đến đâu, giới hạn sáng tạo ở mức nào để không làm phai nhạt giá trị đích thực của quan họ là vấn đề cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Muốn sáng tạo phải dựa trên nền tảng hiểu biết sâu sắc và tôn trọng di sản. Bởi chỉ khi thực sự thấm nhuần tinh hoa quan họ, am hiểu cốt cách, ngôn ngữ và thẩm mỹ truyền thống thì những chương trình mang tính thể nghiệm mới có thể thuyết phục và chinh phục được công chúng.
Việc khán giả dành thời gian, mua vé thưởng thức các chương trình thể nghiệm như "Trương Chi", "Nét son Kinh Bắc" hay "Cô gái làng quan họ" chính là hành động thiết thực, góp phần gìn giữ, bồi đắp và phát triển di sản quan họ trong dòng chảy thời đại.
Ý kiến bạn đọc (0)