Nếu tranh dân gian Đông Hồ in trọn vẹn hình ảnh lên tờ giấy điệp thì tranh trổ giấy thường trổ thủng, mỏng mảnh, phải dán lên nền giấy trắng hoặc dán lên cửa kính để thưởng thức khi xem ngược sáng. Loại tranh này chỉ còn một số rất ít nghệ nhân còn nhớ và giữ nghề.

Tranh gà - một mẫu tranh trong bộ tranh trổ giấy 12 con giáp của gia đình nghệ nhân Nguyễn Hữu Hoa.

Một vài năm trước, nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế vẫn làm các tập tranh trổ giấy Đông Hồ, chủ yếu là bộ 12 con giáp. Còn gia đình nghệ nhân Nguyễn Hữu Hoa thì hiện không còn sản xuất dòng tranh này, nhưng nếu có đơn đặt hàng vẫn làm; ông nắm rõ kỹ thuật do bố đẻ là cố Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Hữu Sam truyền lại.

Theo ký ức của một số nghệ nhân Đông Hồ, cách đây vài thế hệ, khoảng thời Pháp thuộc đã thấy nghệ nhân trong làng trổ giấy thành sản phẩm lưu niệm cỡ nhỏ. Sau đó có một vài người như cụ Nguyễn Đăng Khiêm, Nguyễn Đăng Sần, Nguyễn Đăng Chế được tuyển vào làm cán bộ trong các cơ quan nghệ thuật nhà nước. Các cụ đã mạnh dạn dùng kỹ thuật trổ giấy để sáng tác tranh, có thể treo ở triển lãm mỹ thuật toàn quốc và nhiều triển lãm khác.

Về kỹ thuật, tranh trổ giấy thường trải qua quy trình 4 bước. Bước 1: Vẽ mẫu và trổ hình mẫu. Bước 2: Chuẩn bị giấy màu, quét và chuyển vài màu trên mặt giấy sau đó phơi khô. Bước 3: Đặt hình mẫu trên nền giấy trắng phía dưới bọc lót giấy màu rồi tiến hành trổ bằng dao chuyên dụng. Công đoạn này, nghệ nhân thường xếp khoảng 3 đến 5 lớp giấy màu rồi trổ để làm 1 lần ra nhiều tranh. Bước 4: Bóc tách từng lớp rồi dán bằng hồ nếp trên nền giấy trắng, đen, hoặc giấy dó cho nổi bật hình trổ.

Khổ tranh trổ giấy thường ở dạng bưu thiếp, kích cỡ nhỏ khoảng 10 x 12 cm, 12 x 18 cm, hoặc 15 x 19 cm. Một số tranh tứ bình hoặc tố nữ thì cỡ lớn hơn từ 20 x 60 cm hoặc 25 x 60 cm mỗi tấm. Đề tài của tranh trổ giấy cũng đơn giản như: Hoa lá, cỏ cây, muông thú, côn trùng... Nhiều khi không hẳn là tranh theo nghĩa thông thường mà chỉ như một hình tượng cô đọng và giản lược để điển hình hóa qua nét trổ. Đó thực sự là những bức tranh công phu, tỉ mỉ, đòi hỏi kỳ công vì nếu làm ẩu tranh sẽ hỏng.

Trong bối cảnh hiện nay, việc khôi phục tranh trổ giấy có ý nghĩa bảo tồn ký ức nghề, phục hồi những kỹ thuật tinh xảo từng mai một, đồng thời khẳng định năng lực sáng tạo của các nghệ nhân Đông Hồ qua nhiều thế hệ. Cùng đó, giúp làng nghề mở rộng, đa dạng hóa các dòng sản phẩm ứng dụng.

Tên làng - Nhìn từ làng cổ Lý Viên

BẮC NINH - Trong dòng chảy phát triển và những điều chỉnh về địa giới hành chính, không ít tên làng cổ dần trở nên mờ nhạt, thậm chí có nguy cơ biến mất. Thế nhưng, có những tên làng không thể đơn giản xóa bỏ, bởi đó là nơi ký ức cộng đồng được lưu giữ qua bao thế hệ. Lý Viên - ngôi làng cổ ở xã Bắc Lý (huyện Hiệp Hoà, Bắc Giang trước đây), nay nằm trong xã Xuân Cẩm (Bắc Ninh) - là một trường hợp như thế.

Vai trò chủ thể tác giả trong văn du ký Bắc Ninh nửa đầu thế kỷ xx

BẮC NINH - Trong dòng văn du ký về Bắc Ninh giai đoạn nửa đầu thế kỷ XX, vai trò chủ thể tác giả thường được nhấn mạnh ngay từ nhan đề với các cách định danh trực diện, kiểu như "Tôi đi xem hội Lim", hoặc tạo ấn tượng với chủ thể - chủ ngữ ẩn, kiểu như "Lời cảm cựu về mấy ngày chơi Bắc Ninh", "Thăm lăng Sĩ Vương", "Nghe hát quan họ một đêm ở Lũng Giang", "Phiếm du kỷ niệm một cuộc đi chơi Phủ Lạng Thương", "Chơi núi Lạn Kha", "Theo vết nhà Mạc qua nơi non cao, rừng thẳm"… 

Núi Hồng Vân - đến hẹn lại lên

BẮC NINH - Núi Hồng Vân hay núi Lim, là địa điểm gắn liền với Hội Lim- một trong những lễ hội nổi tiếng của người quan họ, được đông bảo bạn bè trong nước, quốc tế biết đến. Hội Lim đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia, tháng 6/2025.