Giải Nobel Kinh tế 2025 trao cho 3 nhà khoa học giải thích được sự tăng trưởng kinh tế nhờ đổi mới sáng tạo

Thứ 3: 06:12 ngày 14/10/2025

Chiều ngày 13/10/2025 (theo giờ Hà Nội), Viện Hàn lâm khoa học Hoàng gia Thụy Điển tại Stockholm đã công bố giải Nobel Kinh tế năm 2025. Giải Nobel Kinh tế là giải thưởng cuối cùng được công bố trong mùa giải Nobel năm nay.

Ba nhà khoa học Joel Mokyr (Mỹ), Philippe Aghion (Vương quốc Anh) và Peter Howitt (Mỹ) đoạt giải Nobel Kinh tế năm 2025.

Giải thưởng thuộc về 3 nhà khoa học gồm Joel Mokyr (Đại học Northwestern, Evanston, IL, Mỹ), Philippe Aghion (Trường Kinh tế và Khoa học Chính trị London, Vương quốc Anh) và Peter Howitt (Đại học Brown, Providence, RI, Mỹ) vì đã giải thích được sự tăng trưởng kinh tế nhờ đổi mới sáng tạo.

Với những nghiên cứu về cách thức công nghệ mới có thể thúc đẩy tăng trưởng bền vững và đổi mới tạo động lực cho những tiến bộ hơn nữa, Giáo sư Joel Mokyr, Giáo sư Peter Howitt và Giáo sư Philippe Aghion đã vinh dự được Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển trao Giải thưởng Nobel Kinh tế 2025.

Lễ trao các giải Nobel sẽ được tổ chức vào ngày 10/12 tới tại Stockholm (Thụy Điển) và Oslo (Na Uy). Mỗi giải thưởng gồm huy chương, bằng chứng nhận cá nhân và khoản tiền thưởng 11 triệu kronor Thụy Điển (tương đương 1,2 triệu USD). Với giải Nobel Kinh tế 2025, một nửa số tiền thưởng sẽ được chia cho Giáo sư Joel Mokyr vì đã "xác định được các điều kiện tiên quyết cho tăng trưởng bền vững thông qua tiến bộ công nghệ" và nửa số tiền thưởng còn tại chia cho hai Giáo sư Philippe Aghion và Peter Howitt vì đã "đưa ra lý thuyết về sự tăng trưởng bền vững thông qua phá hủy mang tính sáng tạo".

Trong hai thế kỷ qua, lần đầu tiên trong lịch sử thế giới đã chứng kiến sự tăng trưởng kinh tế bền vững, giúp rất nhiều người thoát khỏi đói nghèo và đặt nền móng cho sự thịnh vượng. Công nghệ đã phát triển nhanh chóng và ảnh hưởng đến tất cả mọi người với sự ra đời của những sản phẩm mới và các phương thức sản xuất mới, qua đó dần thay thế cho những sản phẩm và phương thức sản xuất cũ như một vòng xoáy không có điểm cuối. Đây chính là cơ sở cho sự phát triển kinh tế bền vững, giúp mang lại mức sống tốt hơn, sức khỏe và chất lượng cuộc sống cao hơn cho người dân trên toàn cầu.

Tuy nhiên, thực tế không phải lúc nào cũng vậy. Sự trì trệ vẫn luôn hiện hữu trong lịch sử phát triển của con người và dù những khám phá quan trọng đã phần nào giúp cải thiện điều kiện sống cũng như mang lại thu nhập cao hơn nhưng tăng trưởng cuối cùng vẫn chỉ đi ngang.

Viện Hàn lâm khoa học Hoàng gia Thụy Điển tại Stockholm đã công bố giải Nobel Kinh tế năm 2025.

Trong công trình nghiên cứu của mình, Giáo sư Joel Mokyr - sinh năm 1946 tại Leiden (Hà Lan) - đã sử dụng các nguồn tư liệu lịch sử để khám phá nguyên nhân khiến tăng trưởng bền vững trở thành chuẩn mực mới. Ông chứng minh rằng nếu đổi mới liên tục diễn ra, chúng ta không chỉ cần biết đổi mới nào mang lại hiệu quả mang mà còn phải hiểu rõ cơ chế của nó thông qua những giải thích khoa học phù hợp. Trước cuộc cách mạng công nghiệp thường không có những giải thích khoa học này khiến việc tạo ra tăng trưởng dựa trên những phát minh và phát kiến mới gặp nhiều khó khăn. Ngoài ra, Giáo sư Joel Mokyr cũng nhấn mạnh đến tầm quan trọng của sự cởi mở trong xã hội trước những ý tưởng mới và việc tiếp nhận những thay đổi có thể xảy ra.

Trong khi đó, trong công trình nghiên cứu của Giáo sư Philippe Aghion (sinh năm 1956 tại Paris, Pháp) và Giáo sư Peter Howitt (sinh năm 1946 tại Canada), hai tác giả cũng đã nghiên cứu về những cơ chế tạo nên sự tăng trưởng bền vững. Trong một bài báo năm 1992, hai giáo sư này đã xây dựng mô hình toán học cho "sự hủy diệt sáng tạo": đó là mỗi khi có các sản phẩm mới tốt hơn ra mắt thị trường thì những sản phẩm cũ sẽ dần bị thay thế. Đổi mới đại diện cho điều mới mẻ và sáng tạo, nhưng cũng đồng nghĩa với việc sẽ chôn vùi cái cũ và những công ty có công nghệ lỗi thời sẽ bị loại khỏi cuộc chơi.

Như vậy có thể thấy rằng, bằng những cách khác nhau nhưng 3 nhà khoa học kinh tế trên đều cho thấy rằng sự phá hủy mang tính sáng tạo đã tạo ra những xung đột cần được quản lý mang tính xây dựng, bởi nếu không, đổi mới sẽ bị cản trở bởi những công ty và nhóm lợi ích đang hoạt động sẵn trên thị trường khi họ nhận thấy đang bị cái mới đẩy vào thế bất lợi.

Chủ tịch Ủy ban Giải thưởng Khoa học Kinh tế, ông John Hassler, cho biết: "Công trình của những người đoạt giải năm nay cho thấy không nên xem nhẹ tăng trưởng kinh tế. Chúng ta cần phải duy trì các cơ chế tạo nền tảng cho sự hủy diệt mang tính sáng tạo để không rơi vào tình trạng trì trệ".

Theo Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển, đã có 57 giải Nobel Kinh tế được trao kể từ năm 1969 đến 2025. Người trẻ nhất nhận được giải thưởng danh giá này khi mới 46 tuổi là nhà kinh tế người Pháp Esther Duflo (Nobel 2019). Người cao tuổi nhất là nhà khoa học người Mỹ Leonid Hurwicz (Nobel 2007) được vinh danh khi đã 90 tuổi.