Minh họa: Thế Đại

Hoa dại nở trắng dọc hai bên mép đê, kéo xa mãi hút tầm nhìn. Vệt đất đỏ trên mặt đê y như một vệt màu mới được phết lên giữa hai vệt hoa trắng. Giữa một chỗ bãi đất ăn ra phía vùng sình lầy sát rìa sông là cái gò nổi cao. Trên gò là cái miếu nhỏ. Cạnh đó là cây gạo già thân mốc thếch, dáng như người vươn vai, cành vung tứ phía. Năm nay cậy gạo nở hoa chi chít. Từng đụn hoa đỏ chói vun mãi lên cao, xòe ra khắp tán cây như một đám lửa lớn. Đám lửa ấy nhìn từ xa luôn rung rinh, chực bứt ra bay vút đi. Mùa hoa gạo làm bao người xốn xang. 

Với anh Nghĩa trong làng, hoa gạo nở làm anh mất ăn mất ngủ. Bao ký ức dội về khiến chiều nào anh cũng ra gốc gạo thẫn thờ. Anh cứ nâng trên tay những bông hoa như chuẩn bị châm lửa cho cái đèn lồng bé xíu, thả nó bay đi. Nỗi buồn của anh cũng vơi dần theo mỗi mùa hoa.

Chiều nay, anh đứng từ xa đã thấy một người phụ nữ buông tóc đứng dưới gốc cây, đưa tay hứng lấy bông gạo vừa rời cành. Một phụ nữ đẹp. Anh nhủ thế khi nhìn từ phía sau. Thằng bé chừng 5 tuổi chơi gần đó chạy lại kéo tay mẹ: “Mẹ ơi, ra xem này, cái cây này nó nhắm mắt mẹ ạ”. “Vậy à, đâu mẹ xem nào. Cây xấu hổ đấy con ạ”. “Sao lại xấu hổ hả mẹ? Vì không ngoan à?”. “Ừ, không ngoan nên người ta gọi là cây xấu hổ, con phải ngoan nhé, nhớ chưa”. “Vâng”- Cậu bé trả lời rồi thích thú cầm cái que gạt túi bụi vào đám cây xấu hổ ven đê. Người mẹ bế bổng thằng bé lên hôn vào má nó, rồi không hề biết có người đang nhìn mình, cô nắm tay thằng bé chạy quanh gốc gạo. Tóc cô gái tung bồng trên cao. Anh Nghĩa như ngây dại mất một lúc, rồi mới ngồi xuống một mô đất trầm tư. Nhìn cảnh mẹ con người phụ nữ hạnh phúc, vui vẻ, anh lại nhói lòng về vết thương trong tim mình. 

Ngày ấy, nhà Nghĩa nghèo lắm. Cả nhà 5 người ở trong căn nhà ba gian lợp rạ tuềnh toàng, tài sản chỉ có quần áo và xoong nồi. Quý nhất là cái hòm cáng gỗ chứa thóc. Thế nhưng chỉ sau vụ lúa chừng hơn tháng là cái hòm cáng ấy đã rỗng không. Bố mẹ đi làm đồng vất vả quanh năm không đủ nuôi ba anh em Nghĩa. Hằng ngày Nghĩa đi học về lại lội ao vớt bèo về băm nấu cám cho lợn rồi mò cua bắt ốc. Học hết lớp 9, Nghĩa đi phụ vữa cho mấy anh thợ xây trong làng, nay đây mai đó. Lâu lâu Nghĩa mang tiền về cho mẹ nuôi em. Bỏ học nhưng Nghĩa tiếc. Lúc đứng phụ vữa, mặt mũi đen sạm bê bết mồ hôi, người hôi hám Nghĩa lại khao khát đến trường. Nhìn đám học sinh đạp xe vù qua mà Nghĩa suýt bật khóc. May cho anh là ông cai thợ đã tình nguyện cho Nghĩa đi học bổ túc cấp ba buổi tối ở trung tâm giáo dục gần công trình. Đóng góp không đáng kể, ông cai cho. Mãi sau này Nghĩa mới biết ông chủ ấy vốn từng là bạn thanh mai trúc mã với mẹ mình. Sau một năm, công trình mấy chục tầng làm xong thì Nghĩa cũng được nhận tấm bằng cấp ba hệ bổ túc. Nghĩa vào bộ đội, đóng quân ở miền núi. Mẹ giục ra quân thì lấy vợ bởi mẹ ngày một già yếu, các em lớn hết nhiều cái phải lo. Cảnh nhà chẳng khá hơn là bao, duy mái rạ được thay bằng tấm lợp proximang.   

Nghĩa vào bộ đội, đi nhiều nơi, trưởng thành hơn, về lại quê, nhìn cảnh nhà càng mong mình phải làm gì cho bố mẹ đỡ khổ. Nhưng Nghĩa không thể trái lời mẹ, xuất ngũ, anh được mai mối cưới một cô gái trong làng. Biết nhau từ bé, nhìn Tú cũng xinh xắn nên Nghĩa ưng ngay. Tình cảm cũng nhen nhóm dần lên khi nhiều lần Nghĩa đưa Tú đi chơi, có hôm ngồi cả buổi chiều nói chuyện với nhau bên gốc gạo. Hỏi có chê nhà Nghĩa nghèo không, Tú chỉ cười, lắc đầu rồi chạy vòng quanh gốc gạo. Nghĩa đuổi mãi mới túm được. Hai người hôn nhau bên thảm cỏ tràn ngập những bông gạo rực đỏ rồi nhìn mây trôi, mơ về mái nhà hạnh phúc. 

Sau đấy là đám cưới. Những khốn khó bủa vây, Nghĩa nhận thầu cái đầm lớn của làng hì hục đào đất, be bờ, có hôm khuya mới về nhà. Vợ anh quanh quẩn ruộng vườn, nuôi lợn gà phụ mẹ chồng. Bố Nghĩa bỗng nhiên sau trận đau đầu mắt bị lòa không nhìn rõ, dò dẫm dắt bò ven bãi cỏ rìa làng. Gánh nặng kinh tế đổ lên đầu Nghĩa, tiền làm ao phải vay ngân hàng, của nả trong nhà không có gì, lại thêm vợ trẻ cằn nhằn hối tiếc lấy phải chồng nghèo, anh đâm buồn. Đêm đêm, nhìn lũ đom đóm dạt vào rặng tre Nghĩa cứ nghĩ, nếu mình không tìm cách vươn lên thì cũng bị đời xô ngã, dạt vào xó tối nào đó. 

Nghĩa lên đường tìm gặp những người bạn lính vài hôm rồi trở về. Vợ sinh con gái, dỗi chồng bế con về nhà mẹ đẻ. Nghĩa dồn món tiền bạn bè giúp đỡ mua cá giống, hom cây về gây dựng khu vườn ao, đêm muộn mới lại về nhà vợ thăm con. Nghĩa không nghĩ vào ngày con tròn 2 tuổi, vườn cây đã xanh, cá bắt đầu được thu thì đời giáng cho mình một đòn chí chết. Vợ Nghĩa bỏ nhà đi theo gã đàn ông bán hàng ngoài chợ xã. Gã đó người đâu không rõ, mỗi phiên chợ lại chở một ô tô mang đủ thứ đồ dùng như chăn màn, thau chậu, nồi xoong… bán ở chợ. Chẳng rõ tỉ tê mua hàng tán tỉnh rồi phải lòng nhau khi nào, vợ Nghĩa bỏ lại đứa con cho ông già lòa mắt trông rồi đi theo gã. Nghĩa ôm con mà uất nghẹn. Nhà vợ cũng từ chối không chăm nuôi cháu. Mẹ Nghĩa suy sụp rồi mất. 

Nghĩa gầy sọp, cõng con gái trên lưng đi quanh ao. Nước mắt bố cùng nước mắt con chảy dài. Nhưng ít người kiên cường như Nghĩa, anh đã lấy lại nhịp sống đời thường sau đấy ít lâu. Nghe người làng kể, vợ anh có lần về chợ, gặp con mình đi cùng ông nội, đứa bé nhận ra mẹ khóc đòi theo nhưng mẹ nó lờ đi, không bế ẵm, không mua quà, dứt áo đi mất dạng, anh chỉ im lặng. Mỗi mùa hoa gạo, anh thẫn thờ ngắm hoa rơi mà nhớ những vui buồn đời mình. Giờ anh đã là người có của ăn của để trong làng. Nhìn anh độc thân với cơ ngơi như vậy, nhiều cô gái thèm muốn. Nhưng dường như lòng anh đã khép.

- Em chào anh! Phải anh là anh Nghĩa không? -Cô gái dắt cậu bé đứng trước mặt anh từ khi nào. Anh sực tỉnh, dứt khỏi dòng hồi tưởng. 

- Vâng, chào chị, chị là...?- Nghĩa lúng túng khi nhìn thấy vẻ đẹp đến sửng sốt của cô gái.

- Em là cô giáo Châu, dạy ở trường tiểu học, em vừa mua nhà ở xóm anh được tuần nay, trước em ở trong trường. Đừng gọi em là chị, em ít tuổi hơn anh mà. 

- Vậy à, mua nhà ai nhỉ? Sao biết tôi lớn tuổi hơn?

- Thì mọi người trong xã đều biết anh mà, em mua nhà cụ Tỉnh. Em muốn nhờ anh cho học sinh lớp em đến vườn ao của anh để trải nghiệm thực tế một buổi, được không ạ?

- Được, cô giáo đã nhờ thì tôi sẵn lòng. 

Thì ra đây là cô giáo Châu. Lần trước đi họp phụ huynh cho con gái học lớp 1, anh nghe mọi người nói cô mới về trường. Cô Châu trẻ, đẹp, nghe đâu làm mẹ đơn thân, có con từ hồi sinh viên thì phải. Biết bao điều tiếng, đủ chuyện đơm đặt xung quanh cô giáo, nghĩ mà tội. Nghĩa vừa trò chuyện vừa ngắm thằng bé, hình như nó giống bố, không có nét gì của mẹ. 

Sau buổi học sinh đi thực tế trang trại của Nghĩa, cô Châu và anh trở thành bạn. Nghĩa dẫn con gái đến nhà Châu chơi. Nhà không có đàn ông nên nhiều thứ không được sắp xếp hợp lí. Nghĩa giao con cho Châu, hì hụi đóng lại giá sách, kệ để đồ và sửa cánh cửa bếp cho cô giáo. Chuyện trò qua lại, Nghĩa thầm quý mến cô Châu. Nhưng anh chưa khi nào hỏi về đời sống riêng của cô.  

Bẵng đi nửa tháng, Nghĩa bận thu hoạch cá, anh cũng thấy cồn cào nhớ Châu, có lẽ nào trái tim anh lại bắt đầu yêu? Anh đã nhủ lòng không nghĩ đến điều đó. “Anh ơi đến giúp em, thằng cún sốt quá”, Châu nhắn tin như vậy lúc chiều tối. Nghĩa thay vội quần áo bùn đất rồi phóng xe đến. Châu ngồi bên giường chườm khăn cho con. 

- Cho cháu đi viện em ạ, ở nhà lo lắm.

- Vâng, anh giúp em với, chẳng biết gọi ai tầm này, các cô ở trường đi tham quan chưa về.

- Em có gọi cho bố cháu không? - Nghĩa buột hỏi.

Châu im lặng không trả lời. Cô nắm lấy bàn tay Nghĩa áp lên má mình, khẽ mỉm cười. Đêm ấy, Nghĩa ở lại bệnh viện trông cậu bé ốm cho Châu ngủ. Hôm ra viện, Nghĩa đón mẹ con Châu về đến gốc gạo thì đỗ lại. Châu nhặt những bông gạo cuối mùa đặt vào tay Nghĩa rồi nói: “Cũng mùa hoa gạo năm đó, trời cho em bông gạo này đây” - cô chỉ tay vào cậu con trai. Nghĩa ngơ ngác. Châu kéo anh ngồi xuống, rồi kẽ khàng nói: “Đây là bí mật của em, em đã nhặt được con ở ven nghĩa địa từ hồi em mới là sinh viên. Em đã nuôi nó bằng nước mắt, may mà bố mẹ em cũng hiểu ra, không bắt em cho nó đi. Từ lâu nó là con em, em cũng nghĩ mình đẻ ra nó cơ”…                 

Những sợi tóc của Châu chạm vào má Nghĩa. Anh kéo Châu ngả vào vai mình, hai mắt anh ướt đẫm. Có một niềm hạnh phúc vỡ òa trong lòng anh. Thằng bé chạy lại ngồi giữa hai người. Nghe quanh gốc gạo, tiếng gió như reo lên. Nghĩa và Châu dường như thấy mình bay lên thảm hoa màu đỏ chói. Tiếng con gái gọi “Bố ơi” dưới chân đê. Nghĩa và Châu bỏ quên hoa gạo, ôm bọn trẻ vào lòng. 

Lâu lắm rồi Nghĩa mới nhìn thấy vạt hoa trải dài con đê về làng đẹp đến thế. Tiếng cười của bốn người tan ra trên bờ đê hoa gạo.

Truyện ngắn của Nguyễn Thị Mai Phương